Kaynak : Kültür Bakanlığı, Tatar Halk Edebiyatı, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi
Pek çok Türk kavim adı gibi Tatar adı da "insan, kişi" manasındaki er~var~ir sözüyle biter. İlk kısmı tat, t > d > y değişmesine esasen yat "yabancı" sözüne dayanır. Tatar "yabancı kişiler, yabancı kabile" manasını bildirir. Yani Tatar adı Türkler tarafından yapılmış ve daha baştan beri bir Türk kabilesini adlandırmak için kullanılmış olmalı.
Tatar adı ta-ta veya da-da şeklinde ilk defa Çin kaynaklarında M.Ö. V. asırda geçer. Büyük Çin seddinin inşasını Çinliler kuzey komşularından, yani Tatarlardan korunmak maksadıyla açıklıyorlar. Cengiz Han idaresinde Moğollar yükselmezden evvel Tatarlar pek güçlü kabilelerdir ve başka pek çok kabile de Tatar adını benimser. Cengiz Han'ın Moğol imparatorluğunda aynı Tatar Türkleri üstünlük almış olmalı, çünkü Moğol askerleri hangi ülkeyi alırlarsa orada Türk dili üstün çıkar.
Tatar sözü halk adı olarak Avrupa'da XIII. asır başında Moğol-Tatar hareketine bağlı olarak yazılır. Fransız kralı onlardan korkarak Tatar adını Grek mitolojisindeki ölülerin yer altı hükümdarlığını, cehennemi ifade eden tartar sözüne bağlar, bundan sonra Batı Avrupa XX. asra kadar "Tatar" kavim adını "tartar" diye bozarak kullanır.
Bu devirden itibaren Batı Avrupa'da tartar adı doğu haklarının umumî adı olarak kullanılır. XVI. asırda Amsterdam'da çıkan hatıratta Slavyanlar, Türkler, Ugro-Finler ve Moğol-Mançurların yaşadığı yerler, bu halkları tartar diye adlandırmaktan ötürü Büyük Tartariya diye anılır.
XVII~XVIII. asırlarda Ruslar da doğudaki bütün komşularını Tatar diye adlandırırlar. XIX-XX. asırlarda onlar henüz, Müslüman Türkler için Tatar adını kullanırlar; umumî Türki sözü yerine de Tatarskiy veya Turetsko-Tatarskiy adlarını kullanırlar.
Fakat Türk halkları henüz kendilerine Tatar sözünü ad olarak benimsememişlerdir. XIII-XV. asırlarda Altın Ordu mirzaları tarafından, devlet adı dolayısıyla Tatar adı kullanılmaya başlasa da halk eskiden gelen adlarını unutmaz; ezeri, başkurt, balkar, biler-biger, bulgar, istek, suvas vs. adları henüz korunmaktadır, bunların çoğu yeniden ihya edilir. Tatar adı inceden Altın Ordu topraklarında yaşayan Türklere resmî şekilde takılır: Kazan Tatarı, BulgarTatar, Astırhan Tatarı, Kırım Tatarı, Sibir Tatarı, Kasıym Tatarı. Yine de Tatar adı eski kavim adlarını henüz unutturmamıştır; İdil Tatarlarına Mariler bugün de Suvas, Udmurtlar ise biger derler. Mişer, Macgar, Lohır, Tarih, Tubıllı, Barabalı gibi adlar da unutulmamıştır.
Bunlardan şu anlaşılıyor ki, halkın etnik tarihini kavim adının tarihiyle karıştırmamak gerek. Tatarlar için bu bilhassa önemli, çünkü Tatar halkının etnos tarihi ile Tatar kavim adı tarihi birbirinden net olarak ayrılmaktadır.
