Ögdülmiş Hakana Elçi Gönderilecek Kişinin Nasıl Biri Olması Gerektiğini Söyler
Yanıt verdi Ögdülmiş, dedi: Hakan
Bu işi çok iyi düşünsün
Elçinin herkesten üstün olması gerek
Bilgi ve akıl sahibi olması gerek, bir de sıkı yürek
Tanrı kullarının en seçkinleri
Ve en iyileri onun elçileriydi
Elçiyle düzenlenir her türlü iş
Elçiyle görülür görkemli iş
Sözünü anlatabilmek için bilgili
Akıllı, tedbirli biri olmalı elçi
Yine bilmeli sözün içini, dışını
Düzenler bundan ötürü işini
Ne der işit dünya beyi er
Halkın başında olan, bilgili, yeğlenen er
İnsanların çok seçkin ve akıllısını bul
Halk içinde onu büyük ve yetkili kıl
Hangi işe ön ayak olduysa akıl
O iş başarıldı, çok sınadım bunu
Hangi iş için bilge kullandıysa bilgisini
Ona ulaştı, tuttu, değdirdi elini
Hangi işe akıl ve bilgiyle başlanırsa
O iş ilerler, eğer kişi yaparsa
Elçi gözü gönlü tok ve candan bağlı
Tam güvenilir ve dürüst biri olmalı
Candan bağlı hizmetli beyinin yararını ister
Beyinin yararını isteyen onu gerçekten sever
Beyine yararlı olan ona bağlı biridir, bunu bil
Candan bağlı olanı bulursan onu bağrına bas
Candan bağlı hizmetli insanın bağrı gibi
Bağrından daha yakın, yürek kanı gibi
Gözü aç kişi kendine karşı güçsüz olur
Açgözlüler elçiliğe uygun değildir
Gözü tok kişi yoksul da olsa zengin sayılır
Sabırlı kişi değme işte başarılı olur
Açgözlü insanlar pintidir pinti
Pinti insanların adı dilenci
Ne der işit gözü tok kişi
Gözü tok kişidir zenginlerin başı
Açgözlülük kimi yoksul kılmışsa
Zenginleştiremez onu bu dünya ne kadar doyursa
Kim açgözlülüğe olursa kul
Ondan kurtulması ancak ölümle olur
Çok güzel söylemiş bilgi verici
Açgözlüye öğüt, nasihat verici
Tam zengin olayım dersen açıkça
Gönlü zengini ol ey ünlü yiğit
Nice kul olsa da gözü tok beydir
Açgözlünün beyliğinden bu kulluk yeğdir
Eğer bir bey açgözlüyse yoksuldur yoksul
Gönlü zengin bir beydir yoksul kul
Elçi nazik olmalı, sakin ve edepli
Nezaketle birlikte türlü bilgi bilmeli
Edepli olmayan insan kaba ve küstahtır
Edepli insan dürüst davranır
Sakin olan insana ılımlı denir
Nazik olan insan kendini herkese sevdirir
İnsanda zekayla birlikte bilgi de bulunursa
Her işte başarılı olur bu bilgisiyle
Bu beyti oku, ne der işit
Her işe bilgiyle başlamayı kendine iş et
İşi bilgiyle bil, akılla anla
Günün kutlu olsun, mutlulukla yaşa
Zekayla insan dileğine erer
Bilgi edin, akılla kavra, işini öyle yap
Elçi zeki olmalı ve bilmeli türlü yazıları
Yazı bilen insan zeki olur bundan ötürü
Yazmalı, okumalı, iyi dinlemeli sözü
Bundan ötürü bilge kılmalı kendini
Her türlü erdemi tam öğrenmiş olmalı
Bu erdemlerle yüzünü ağartmalı
Hem çok kitap okumalı hem söz bilmeli
Hem şiir okumalı hem kendisi yazmalı
Tıptan anlamalı, düş yorabilmeli
Ve onun yorduğu düş çıkmalı
Hesap ve geometri bilmeli
Kök almalı ve alan ölçmeli
Tavla ve satrancı iyi oynamalı
Rakiplerini iyice sıkıştırmalı
İyi cirit oynamalı ve ok atmalı
Yine kuşçuluk ve avcılıkta üstün olmalı
Bütün dilleri konuşmalı
Yazarken bütün yazıları yazmalı
Böyle bütün erdemleri bilen biri olmalı
Böyle biri elçilik işinde olur başarılı
Elçi zeki, bilge ve uyanık olursa
Beyine yararlı olur ve her yerde tutunur
Elçi kötü, kof ve boş bir insan ise
Kuşkusuz beyin saygınlığını tüketir
Elçi gönderilecek kişi ok iyi biri olmalı
Her türlü işini yüreğinde tutmalı
Ne türlü erdemlerle karşısına çıksalar
Onları yenmeli ve kendisini saydırmalı
Her türlü insanın sözünü dinlemeli
Anlayıp bilse de dinlediğini gizlemeli
Elçi bilirse bütün erdemleri
Büyür beyin adı, ilde olur ulu
Ne der işit bunları bilen Kök - Ayuk (Yüce Başdanışman)
Bu sözü anlamayan insanın aklı yok
Kimde erdem varsa onun adı yayılır
Eğer erdemi yoksa adsız yaşlanır
Kişi erdemiyle insanları geçer
Kimin erdemi çok ise o yükselip uçar
Kim erdemle uzatırsa elini
Ulu dağların başını eğer, yere indirir
Elçinin sözü anlaması gerekir, olmalı hazır cevap
Sorulan soruya verebilmek için doğru cevap
İçki içmemeli, kendini tutmayı bilmeli
Kendini tutmayı bilen bulur kut kudretini
Bilgili içki içerse bilgisiz olur
Bilgisiz esrirse geriye ne kalır
İçkidir bu bilginin, aklın düşmanı
Gerçekte kavga ve dövüştür içkinin adı
Nice bilgili, akıllı olsa da kişi
Başını içkiye sokunca bozar kendi işini
Nice edepli, nazik, alçak gönüllü olsa da
Bütün insanlar kabalaşır içki içince
Ne yazık, insan edebini, akıl ve bilgisini
Bu pis içkiye verir ey alçak gönüllü
İçki içme, içki içenin gider kutu
İçki içenin deli ve budala olur adı
Mideye giren içki sözü dışarı çıkarır
Bu çıkan söz yine sahibini yakar
Ne der işit şu beyit söyleyici
Okursa anlaşılır hem dışı hem içi
Eğer içersen sarhoş eden şarabı
Gönül sırrını açar, çıkarır dışarı
Bilgili içki içerse bilgisiz olur
Bilgisiz içki içerse küçük çocuğa döner
Eli açık dilli ve gönül sahibi
Sözde usta ve çok akıllı olmalı
İyi kabul görür hoş sohbet kişi
Sözde usta olur başarır her işi
Belleği güçlü olup söz unutmamalı
Ne söz işitirse onu içinde tutmalı
Yüzü ve görünümü güzel olmalı
Boylu poslu ve düzgün olmalı saçı sakalı
Kendisi mert, himmeti büyük olmalı
Bu ikisiyle ölçülür kişinin değeri
Sözü şeker gibi tatlı olmalı
Büyük küçük herkesi yumuşatmalı
Elçinin işi bak hep sözle yapılır
Sözü iyi olursa dileğine ulaşır
Böyle birini bulursa kutlu hakan
Onu elçi olarak atamalı
Onu atayabilir elçi olarak, uzaktan
Yad yabancı ya da yakın adamlarından
Hakan dedi: Dinledim, anladım bunu
Başka bir sorum var deyiver onu
Sen söyle bana sorunun yanıtını
Ben de ödeyeyim sana söz hakkını
Ey akıllı, nasıl katip olunmalıdır ki
Ona güvenerek bey, yazdırsın yazı...