Ögdülmiş Hakana Elçi Gönderilecek Kişinin Nasıl Biri Olması Gerektiğini Söyler

Yanıt verdi Ögdülmiş, dedi: Hakan

Bu işi çok iyi düşünsün

Elçinin herkesten üstün olması gerek

Bilgi ve akıl sahibi olması gerek, bir de sıkı yürek

Tanrı kullarının en seçkinleri

Ve en iyileri onun elçileriydi

Elçiyle düzenlenir her türlü iş

Elçiyle görülür görkemli iş

Sözünü anlatabilmek için bilgili

Akıllı, tedbirli biri olmalı elçi

Yine bilmeli sözün içini, dışını

Düzenler bundan ötürü işini

Ne der işit dünya beyi er

Halkın başında olan, bilgili, yeğlenen er

İnsanların çok seçkin ve akıllısını bul

Halk içinde onu büyük ve yetkili kıl

Hangi işe ön ayak olduysa akıl

O iş başarıldı, çok sınadım bunu

Hangi iş için bilge kullandıysa bilgisini

Ona ulaştı, tuttu, değdirdi elini

Hangi işe akıl ve bilgiyle başlanırsa

O iş ilerler, eğer kişi yaparsa

Elçi gözü gönlü tok ve candan bağlı

Tam güvenilir ve dürüst biri olmalı

Candan bağlı hizmetli beyinin yararını ister

Beyinin yararını isteyen onu gerçekten sever

Beyine yararlı olan ona bağlı biridir, bunu bil

Candan bağlı olanı bulursan onu bağrına bas

Candan bağlı hizmetli insanın bağrı gibi

Bağrından daha yakın, yürek kanı gibi

Gözü aç kişi kendine karşı güçsüz olur

Açgözlüler elçiliğe uygun değildir

Gözü tok kişi yoksul da olsa zengin sayılır

Sabırlı kişi değme işte başarılı olur

Açgözlü insanlar pintidir pinti

Pinti insanların adı dilenci

Ne der işit gözü tok kişi

Gözü tok kişidir zenginlerin başı

Açgözlülük kimi yoksul kılmışsa

Zenginleştiremez onu bu dünya ne kadar doyursa

Kim açgözlülüğe olursa kul

Ondan kurtulması ancak ölümle olur

Çok güzel söylemiş bilgi verici

Açgözlüye öğüt, nasihat verici

Tam zengin olayım dersen açıkça

Gönlü zengini ol ey ünlü yiğit

Nice kul olsa da gözü tok beydir

Açgözlünün beyliğinden bu kulluk yeğdir

Eğer bir bey açgözlüyse yoksuldur yoksul

Gönlü zengin bir beydir yoksul kul

Elçi nazik olmalı, sakin ve edepli

Nezaketle birlikte türlü bilgi bilmeli

Edepli olmayan insan kaba ve küstahtır

Edepli insan dürüst davranır

Sakin olan insana ılımlı denir

Nazik olan insan kendini herkese sevdirir

İnsanda zekayla birlikte bilgi de bulunursa

Her işte başarılı olur bu bilgisiyle

Bu beyti oku, ne der işit

Her işe bilgiyle başlamayı kendine iş et

İşi bilgiyle bil, akılla anla

Günün kutlu olsun, mutlulukla yaşa

Zekayla insan dileğine erer

Bilgi edin, akılla kavra, işini öyle yap

Elçi zeki olmalı ve bilmeli türlü yazıları

Yazı bilen insan zeki olur bundan ötürü

Yazmalı, okumalı, iyi dinlemeli sözü

Bundan ötürü bilge kılmalı kendini

Her türlü erdemi tam öğrenmiş olmalı

Bu erdemlerle yüzünü ağartmalı

Hem çok kitap okumalı hem söz bilmeli

Hem şiir okumalı hem kendisi yazmalı

Tıptan anlamalı, düş yorabilmeli

Ve onun yorduğu düş çıkmalı

Hesap ve geometri bilmeli

Kök almalı ve alan ölçmeli

Tavla ve satrancı iyi oynamalı

Rakiplerini iyice sıkıştırmalı

İyi cirit oynamalı ve ok atmalı

Yine kuşçuluk ve avcılıkta üstün olmalı

Bütün dilleri konuşmalı

Yazarken bütün yazıları yazmalı

Böyle bütün erdemleri bilen biri olmalı

Böyle biri elçilik işinde olur başarılı

Elçi zeki, bilge ve uyanık olursa

Beyine yararlı olur ve her yerde tutunur

Elçi kötü, kof ve boş bir insan ise

Kuşkusuz beyin saygınlığını tüketir

Elçi gönderilecek kişi ok iyi biri olmalı

Her türlü işini yüreğinde tutmalı

Ne türlü erdemlerle karşısına çıksalar

Onları yenmeli ve kendisini saydırmalı

Her türlü insanın sözünü dinlemeli

Anlayıp bilse de dinlediğini gizlemeli

Elçi bilirse bütün erdemleri

Büyür beyin adı, ilde olur ulu

Ne der işit bunları bilen Kök - Ayuk (Yüce Başdanışman)

Bu sözü anlamayan insanın aklı yok

Kimde erdem varsa onun adı yayılır

Eğer erdemi yoksa adsız yaşlanır

Kişi erdemiyle insanları geçer

Kimin erdemi çok ise o yükselip uçar

Kim erdemle uzatırsa elini

Ulu dağların başını eğer, yere indirir

Elçinin sözü anlaması gerekir, olmalı hazır cevap

Sorulan soruya verebilmek için doğru cevap

İçki içmemeli, kendini tutmayı bilmeli

Kendini tutmayı bilen bulur kut kudretini

Bilgili içki içerse bilgisiz olur

Bilgisiz esrirse geriye ne kalır

İçkidir bu bilginin, aklın düşmanı

Gerçekte kavga ve dövüştür içkinin adı

Nice bilgili, akıllı olsa da kişi

Başını içkiye sokunca bozar kendi işini

Nice edepli, nazik, alçak gönüllü olsa da

Bütün insanlar kabalaşır içki içince

Ne yazık, insan edebini, akıl ve bilgisini

Bu pis içkiye verir ey alçak gönüllü

İçki içme, içki içenin gider kutu

İçki içenin deli ve budala olur adı

Mideye giren içki sözü dışarı çıkarır

Bu çıkan söz yine sahibini yakar

Ne der işit şu beyit söyleyici

Okursa anlaşılır hem dışı hem içi

Eğer içersen sarhoş eden şarabı

Gönül sırrını açar, çıkarır dışarı

Bilgili içki içerse bilgisiz olur

Bilgisiz içki içerse küçük çocuğa döner

Eli açık dilli ve gönül sahibi

Sözde usta ve çok akıllı olmalı

İyi kabul görür hoş sohbet kişi

Sözde usta olur başarır her işi

Belleği güçlü olup söz unutmamalı

Ne söz işitirse onu içinde tutmalı

Yüzü ve görünümü güzel olmalı

Boylu poslu ve düzgün olmalı saçı sakalı

Kendisi mert, himmeti büyük olmalı

Bu ikisiyle ölçülür kişinin değeri

Sözü şeker gibi tatlı olmalı

Büyük küçük herkesi yumuşatmalı

Elçinin işi bak hep sözle yapılır

Sözü iyi olursa dileğine ulaşır

Böyle birini bulursa kutlu hakan

Onu elçi olarak atamalı

Onu atayabilir elçi olarak, uzaktan

Yad yabancı ya da yakın adamlarından

Hakan dedi: Dinledim, anladım bunu

Başka bir sorum var deyiver onu

Sen söyle bana sorunun yanıtını

Ben de ödeyeyim sana söz hakkını

Ey akıllı, nasıl katip olunmalıdır ki

Ona güvenerek bey, yazdırsın yazı...