Rus Arşivi Belgeleri - Ermeni Partilerin Rus ve Türklerle İlişkileri - BELGE 8 - Taşnaklar Rusya hakkındaki olumsuz ifadeleri çıkarıyor

GARF. Fon 102. Sayı 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 92 LB.

Sayfa 49 arkası, 50-50 arkası.

Taşnak programından Rusya hakkındaki olumsuz ifadelerin çıkarılması; Rusya’ya Ermeni milletinin koruyucusu gibi bakıldığı, bundan sonraki faaliyetlerin sadece Türkiye’ye yönelik olması; Ayaklanma örgütleninceye kadar Türk Hükümeti’ne karşı hareket edilmemesi.

Bilgilerin alım tarihi: 15.07.1914. “KÜÇÜK”

Bilgilerin özeti:

Tiflis’ten partinin yüksek makamlarının emriyle, parti programından ve faaliyetinden Rusya’ya ve Rus Hükümeti’ne karşı olan tüm yönelimlerin çıkarılması gerektiği yerel Taşnaklara bildirilmiştir. Parti, mahkum olan parti aktivistlerinin affedilmelerini ve Sibirya’dan dönüşlerini Rus Hükümeti ile tam bir uzlaşma eylemi olarak düşünmekte ve Rusya'ya Ermeni ulusunun bir siperi ve koruması gibi bakmaktadır. Partinin tüm faaliyetleri, bundan böyle, sadece Türkiye'ye karşı yönelecektir.

Kısa bir süre içinde, parti programının ve tüzüğünün bu anlamda değiştirilmesi, aynı zamanda partinin bakış açısının ve tutumunun değişmesine bağlı olarak, Hınçak Partisi’ne karşı tutumunun açıklanması için bir parti kongresi yapılacaktır.

15.07.1914. “SADIK”

Bilgilerin özeti:

Öğrenildiği kadarıyla Vagan VARTİROSYANTS, geçen Haziran ayında, Türkiye'de ilerideki faaliyetlerin hazırlanması amacıyla yerel temsilci olarak, Taşnakların Türk Ermenilerinin durumlarına ilişkin toplantısı için Tiflis’e gitmiş. Toplantıya aşağıdaki temsilciler katılmış: Türkiye’den Tiflis’e, denizden Bakü üzerinden gelmiş olan Türk Ermenilerinden 3 temsilci (Syunik, Şvod ve Vartkaz Pasturmacyants), Erivan'dan 2, Bakü’den 3, Ahılkelek’ten 1 temsilci; diğerleri tespit edilemedi. Katılanların tümü 20-25 kişidir. Vagan VARTİROSYANTS, Tiflis’e geldiğinde, “Borjom” Otelinde kalmış ve toplantıya Grigori KYURCYANTS tarafından getirilmiş. Özellikle Tiflis’e yabancı olması nedeniyle toplantının kimin evinde yapıldığını VARTİROSYANTS’tan öğrenmek mümkün olmadı. Ancak onun Avlabar’da, konut dışı bir müştemilatta yapıldığını söylemek mümkün. VARTİROSYANTS’ın kaldığı oteli, güya onun akrabası olan Barseg VARTİROSYANTS işletmektedir.

Toplantıda, Türkiye'de Ermenilere vaat edilen reformların yapılması için tüm çabanın ve aracın elde edilmeye çalışılacağına, bunun için olumlu koşulların oluşması ve Türk Hükümeti’nin ağır hareket etmesi halinde, ayaklanma örgütleninceye kadar eylem içinde olunmayacağına karar verilmiştir. Türkiye dışında bulunan tüm örgütler, güçlerini Türk Ermenilerine yardım için zorlamalıdır.

Yerlerde alınan tedbirler:

Belirtilen bilgilerin kontrol edilmesi için tedbirler alınmıştır.

Syunik ve Şvod-Amayak ARAMYANTS, Hınçak Partisi Komite üyeleridir. Hınçak’ların, 7.09.1913 tarihinde yapılan genel delege toplantısının 8. Kararında bahisleri geçmektedir. Vagan VARTİROSYANTS’tan, 5.06.1914 tarih ve № 2792 sayılı notta bahsedilmektedir.

Barseg VARTİROSYANTS’ın ve Grigori KYURCAYANTS’ın kimliklerinin tespit edilmesi için tedbirler alınmıştır.

Erivan ve Aleksandropol’den gelen temsilcilerin tespit edilmesi için tedbirler alınmıştır.

Bölge Jandarma İdairesi tarafından yapılan önlemler:

31 Temmuz № 4352 sayılı yazıda Erivan Bölgesi Jandarma İdare Amiri’nden bu maddede belirtilen bilgilerinin kontrol edilmesine dair sonuçları sorulmuştur.

VARTİROSYANTS Vagan Vartanov, 35 - 37 yaşlarında, Türk uyruklu, Erzurum kökenli; yaklaşık 10 yıldır Kars’ta yaşıyor. Türkiye'ye ağırlıklı olarak sömürge malları göndererek ve oradan pamuk alarak transit ticaret ile uğraşıyor, Kars’ta bir toptancı deposu var. (Ondan bölgeye ilişkin 1914 yılı Mayıs ayı tarihli Gizli Servis bilgileri özetinin 5. maddesinde bahsedilmektedir).