Rus Arşivinde Ermeni Belgeleri - 50 - Gazeteciler Hac Niyetiyle Gelip Gerçek Niyetini Saklıyor

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 79 LB. Sayfa 76 arkası.

Orizon Gazetesi’nin editörlerinin Muş’a yaptıkları ziyaret, bu kişilerin isyana teşvikten tutuklanması, Erzurum Milletvekili Karakin Pastırmacıyan’ın devreye girerek salıverilmelerini sağlaması.

Bilgilerin alım tarihi: 16.08.1913. “ARTEMOV”.

Bilgilerin özeti:

“Orizon” gazetesinin şimdiki editörü Nikolay Agbalyan ve gazetenin ikinci editörü olan Arşak Arutyunyants (Takma adı Camalyan), bundan bir buçuk-iki ay önce Muş’a gittiler. İçinde Ermeni alfabesinin 1500. Yılı’nın ve Ermeni basınının 400. Yılı’nın kutlamasının yapıldığı eski Ermeni manastırlarının birini ziyaretlerinin resmî amacı hac yapmaktır. Ziyaretlerinin gerçek amacı ise, Türkiye'deki durumun iyileştirilmesi ve kendini savunma durumu konusuna bağlı olarak Tiflis Ermeni cemiyetinin ve genel olarak Ermeni basınının düşünce ve isteklerinin ifadelerinin temsilcisi olmaktır (bu bölgede, bu kişilerin katıldığı bir toplantının da yapıldığı bellidir). Bu kişiler, siyasî bir örgüt olarak parti temsilcisi değildirler. Zira Tiflis’teki ve Kafkasya genelindeki bu örgüt, şu anda faaliyet göstermemektedir. Bu nedenle şimdilerde Ermeni nüfus arasında popülerlikleri yoktur. Amaçları, sadece Türk Ermenilerinin kendilerini savunmaları için para ve silah elde etmek olan partinin münferit üyeleri ve takipçileri faaliyet göstermektedirler.

Muş’tan Arşak-Karo BASTARMACYAN (= Karakin Pastırmacıyan,Erzurum Mebusu), (Türk parlamentosu üyesi) ve Rostom Zoryan da onlara katıldılar. Bu kişilerin tümü, yerel Türk makamlarının emriyle, Ermeni nüfusun isyanını ajite etme şüphesiyle Muş’ta tutuklandılar ve güya Rus Hükümeti tarafından gönderilmekle suçlandılar. Ancak, BASTARMACYAN’ın Konstantinopol’e ısrarla şikayet etmesinden dolayı onlar hemen serbest bırakıldılar.