Rus Arşivinde Ermeni Belgeleri - 24

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya. 14 Bölüm 79 LB. Sayfa 10 arkası, 11 arkası.

Ermeni meselesi için Avrupa’ya gönderilen heyetin Ermenilerin kurtuluşunun sadece Rusların elinde olduğunu kabul etmesi. Ermenilerin Rusya’ya sempati duyduğu, Taşnaklardan memnun olmadığı, Balkan Savaşı bitene kadar beklenmesi gerektiği.

Bilgilerin alım tarihi: 06.02.1913. “KUZNETSOV”.

Bilgilerin özeti:

Katolikos tarafından Ermeni meselesi için Avrupa başkentlerine gönderilen Ermeni heyetinde bulunan, Paris’ten dönen ARAKELYAN heyete girenleri söyledi: Mısır’daki Eski Dışişleri Nazırı NUBAR-PAŞA’nın oğlu POGOS-PAŞA, Konstantinopol’deki Ermeni Milli Kurum Başkanı MİNAS-ÇERAZ, bir piskopos, Rus

Ermenilerinden ise ARAKELYAN davet edilmiş; heyet, “Ermenilerin kurtuluşunun sadece Rusların elinde olduğunu” oybirliği ile kabul etmiştir.

Heyet, reformların, ya Berlin Antlaşmasını imzalayan tüm devletlerin ya da tek başına Rusya'nın kontrolü altında olması gerektiğini kabul etti. Ermenistan’ın daha sonra özerk olması gerekmektedir. Bulgaristan Ermenilerinin projesine göre, Ermenistan tek başına Rusya'nın özel himayesi altında olacaktır. Tüm bu projeler, Ermeni toplumunun çoğunluğunun, özellikle de Rus Ermenilerinin istekleriyle ve görüşleriyle örtüşmektedir.

Heyet, Paris’teki büyük elçimiz G. İzvolskiy’nin huzuruna çıktı. İzvolskiy, hazırlanan projeler hakkında bilgi aldıktan sonra bunları onayladı. Ancak, Balkan Savaşı sona erene kadar (yakında sona ereceği bellidir), Ermeni meselesi konusuna girmemeyi tavsiye etti.

Söylediğine göre, bundan sonra Ermeni meselesi sıraya konulacak ve Ermenilerin isteklerine göre çözülecektir.

Ermeniler şu anda, Rusya'ya oldukça sempati duyuyorlar; Taşnaklara olan memnuniyetsizlik ise artmaktadır. Bu hoşnutsuzluk neticesinde, Taşnak Partisi’nin faaliyetleri giderek etkisini kaybetmektedir.

Şu anda, ARAKELYAN, Katolikos’a verilmek üzere heyetlerin hazırladıkları projeler hakkındaki raporla birlikte Eçmiadzin’e gitti. Heyetlerin misyonunun tamamlandığı kabul ediliyor.

Kafkasya Bölge Güvenlik Bölümü Amiri İ. Pastryulin (imza).