Rus Arşivinde Ermeni Belgeleri - 14

BELGE 14

GECHA. Fon 15. Sayı 1. Dosya 383. Sayfa 39-39 arkası.

Rusya Dışişleri Bakanı Sazonov’un Kafkasya Genel Valisi’ne gönderdiği gizli telgrafta, Ermenilerin Rusya’nın koruması altına girmek istedikleri, bu isteğin kabul edildiği; ayrıca Ermeni meselesinin Büyük Devletler Komitesi tarafından ele alınmasının Ermenilerin çıkarlarına hiç uygun olmayacağı; Türklerin bu durumdan istifade ettikleri; böyle bir zamanda Ermenilerin Rusya’dan toplu isteklerde bulunmaları gibi

faaliyetlerinden vazgeçirilmesi isteği.

Dışişleri Bakanı’nın, MAJESTELERİ İMPARATORUN

Kafkasya Genel Valisi’ne gönderdiği, 18.12.1912 tarih ve 3052 sayılı gizli telgraf

№ 786 sayı ile alındı.

Siz Ekselansları tarafından ifade edilen isteğe karşılık olarak, bu mektupta yapılması istenilen değişikliklerle birlikte, Katolikos’a gönderilen mektubun metnini takdirinize sunuyorum:

“Ekselansları, Ermeni halkı adına Küçük Asya Türkiye’sinde Türkler tarafından zulme uğrayan Ermeni nüfusa şefaat edilmesi ve bu nüfusun Rusya'nın koruması altına alınması için bana başvuruda bulunuldu. Bu başvuru, MAJESTELERİ ve EGEMEN İMPARATORUN görüşüne sunulmuş, tam bir yardımseverlikle

Ermeni halkının kaderine karşı memnuniyet verici bir şekilde yaklaşılmıştır. Şu anda İmparatorluk Hükümeti, edindiğimiz bilgilere göre, Küçük Asya’daki Ermeni halkının durumunun son zamanlarda

kötüleşmiş olduğunu; Kürtlerin tacizleri nedeniyle haklı şikayetlerin oluştuğunu; idari kadronun karışıklığı ve kötü olması nedeniyle kişisel, can ve mal güvenliklerinin olmadığını belirterek Türk Hükümeti’ne bir

olan Balkan Savaşı’na neden olduğu belirtilerek, Türkiye uyrukluların yasal çıkarlarının Avrupa Eyaletlerinde ihlal edilmesinin Türkiye için yıllardır bir kargaşa ve karışıklık kaynağı ve bunun neticesinin talihsiz olan Balkan Savaşı’na neden olduğu belirtilerek, Türkiye Ermenistanı’nda yeniden düzenleme ve idari kadronun iyileştirilmesiyle ciddi bir şekilde ilgilenilmesinin gerektiği belirtilmiştir. İmparatorluk Hükümeti, asırlık gelenekleri izleyerek ve Ermeni halkının acılarına derin duygularla yaklaşarak, Türkiye'de ezilen Ermeni halkın ihtiyaçlarına yine en hayırsever şekilde yaklaşmak ve mevcut istismarların giderilmesi, gerekli düzenlemelerin yapılması amacıyla çaba göstermeye devam etmek niyetindedir. İmparatorluk Hükümeti, Ermeniler için hayati olan sorunun çözümlenmesi konusunda, Avrupa Devletlerinin fikir birliğinden şüphe etmek için her türlü nedenin mevcut olması nedeniyle, Balkan krizinin çözümlenmesi konusunda, Avrupa Devletlerinin fikir birliğinden şüphe etmek için her türlü nedenin mevcut olması nedeniyle, Balkan krizinin çözümlenmesi için yapılacak olan konferansta Türkiye'deki Ermeni sorununun Büyük Devletler Komitesi tarafından ele alınmasının Ermenilerin çıkarlarına da hiç uygun olmayacağını düşünmektedir. Bu arada, Büyük Devletlerin fikir birliğinin olmaması ve buna bağlı olarak görüş ayrılıklarının ortaya çıkması -çok üzücü tarihsel bir deneyim- yerel Türk idaresinin, Ermenilerin durumlarının iyileştirilmesi meselesine karşı kaçamak tutumu için tamamen elverişli bir ortam oluşturacak gibi görünüyor. Siz Ekselanslarının dikkatini son duruma çekerek ben, bu belirleyici anda, Ermenilerin özel bir ölçülülük göstermelerinin ve böyle zamansız, toplu başvurularla, İmparatorluk Hükümeti için Türk Ermenilerinin kaderlerinin iyileştirilmesi amacıyla yürütülen işleri karmaşık hale getirmemelerinin çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Ben, Siz Ekselanslarının, otoriteniz ile Ermenilere kendi istekleri yararına hareket edebilecekleri konusunda etki edebileceğinize kesinlikle eminim”.