GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 79 LB. Sayfa 47 arkası.
Piskopos Mesrop’un Kafkasya Genel Valisi’nden Türkiye’deki Ermenileri korumasını istemesine karşılık Vali’nin Ermenilerin isyan edene kadar kendilerine yardım etmeyeceğini söylemesi; İsyan çıkartabilecek Taşnakların güçsüzlüğü nedeniyle Hınçaklarla ittifak yapması.
Bilgilerin alım tarihi: 23.05.1913. “VARTAZAROV”.
Bilgilerin özeti:
Piskopos Mesrop, bundan bir süre önce, Genel Vali’ye geldi. Ermenilerin Türklerden şiddet gördüğünü ayrıntılı bir şekilde anlatan yazıyı ona vererek Genel Validen Rusya’nın, Türkiye'deki Ermenilerin korunması için etkisini kullanmasını ısrarla rica etti.
Genel Vali, buna güya cevap olarak, Türk Ermenilerinin, Türkler saldırdığında kendilerini güçle, ayaklanmayla savunma imkanını elde edene kadar, Rusya'nın Ermenileri korumaya ilişkin hiçbir aktif faaliyette bulunamayacağı anlamına gelen bir şeyler söylemiş.
Piskopos Mesrop, Genel Vali’nin söylediklerinin hepsini Eçmiadzin’de Katolikos’a aktarmış; Katolikos da bu konuyu, Taşnak Partisi’nin habercisi olan Semen ZAVARYAN’a bildirmiş.
Ermenilerin kendilerini savunmak amacıyla Taşnak Partisi’nin Türkiye'de kendini tek başına isyan çıkartacak güçte görmemesi nedeniyle birleşme imkanının ele alınması için Hınçak Partisi’ne bildirim yapılmış. Şu anda Tiflis’te, Taşnaklar ve Hınçaklar arasında bir anlaşma yapıldığı ve Türkiye'deki Ermenilerin korunması konusunda birlikte hareket edecekleri biliniyor.
Tiflis Şehir İdaresi nezdindeki ticaret polisinde çalışan Hınçak Partisi mensubu Angar TER-ABRAMYANTS, bu konuda detaylı olarak bilgilendirildi.
